مبحث یازدهم مقررات ملی ساختمان ایران – طرح و اجراي صنعتي ساختمانها – ویرایش سوم 1400

0 (0)

توضیحات

هدف ویرایش حاضر مبحث ۱۱ این است که فاصله طولانی با کشورهای صنعتی، سریع تر طی شود. پیش نیاز این مهم، جدا کردن انبوه سازی از غیر انبوه سازی است؛ زیرا فرآیند لازم برای صنعتی سازی هر یک، با دیگری تفاوت اساسی دارد. در حال حاضر، کمتر از ۵ درصد ساخت و ساز کشور به انبوه سازی اختصاص دارد؛ ۹۵ درصد باقی مانده شامل غیر انبوه سازی هاست و بخش عمده اقتصاد مسکن را شامل می شود. توضیح: در انبوه سازی به دلیل امکان بهره گیری از مزیت تکرار، سرمایه گذاری اولیه برای به کارگیری روش های صنعتی ویژه و نوآورانه قابل توجیه است. اطلاق صنعتی سازی به ساختمان، به صورت صفر و یک (مطلقا آری یا مطلقا خیر) نیست؛ بلکه، طیفی از درجات را شامل می شود. از این روست که طبق آیین نامه اجرایی ماده ۱۴ قانون ساماندهی و حمایت از تولید و عرضه مسکن، ذیل تبصره ماده ۱۷ آن، قید شده است: “مصادیق صنعتی سازی ساختمان، مطابق با ضوابط مصوب در کمیته تخصصی مبحث ۱۹ مقررات ملی ساختمان تعیین می گردد.” به عبارت دیگر، این مبحث، ملاک بررسی و اختصاص مشوق هایی است که دولت، سازمان ها و نهادها به ساختمان های صنعتی اعطا می کنند. قابلیت برنامه ریزی، اندازه گیری، کنترل و هدایت فعالیت های ساخت، از جمله مزایای صنعتی سازی است.

با نظم و تمرکزی که از صنعتی سازی حاصل می شود، امکان اعمال مقررات ملی ساختمان افزایش می یابد. به طور خاص، در غیر انبوه سازی های صنعتی، تولید اجزا و قطعات در کارخانه ها، کنترل پذیری آنها را بالا خواهد برد. در انبوه سازی های صنعتی هم، به دلیل قابلیت انتخاب روش، مقررات ملی ساختمان به سادگی قابل پیاده سازی خواهد بود. بنابراین، از طریق صنعتی سازی ساختمان می توان تحقق اهداف قانون نظام مهندسی و کنترل ساختمان و همچنین مقررات ملی ساختمان را که شامل تامین ایمنی، بهداشت، بهره دهی مناسب، آسایش و صرفه اقتصادی فرد و جامعه است، تسهیل کرد.

در این مبحث، پروژه های ساختمانی به دو گروه مجزای غیر انبوه سازی و پروژه های بزرگ ساختمانی (شامل انبوه سازی ها) تقسیم و برای صنعتی سازی هر یک، ضوابط جداگانه ای تدوین شده است. در صنعتی سازی پروژه های بزرگ ساختمان سازی، برای مدیریت یکپارچه اهمیت ویژه ای قایل شده است. در غیر انبوه سازی صنعتی به پیش ساختگی توجه و ضوابط آن متناسب با حجم پروژه، در دو بخش “غیر انبوه کوچک” و “غیر انبوه متوسط” بررسی شده است. برای همه گروه های ساختمانی، دسته ای از الزامات قید شده است که تامین هر یک از آنها الزامی است. پس از الزامات، سایر ضوابط به صورت امتیازی تنظیم شده اند؛ بدین مفهوم که با تأمین هر ضابطه، امتیازی به ساختمان تعلق می گیرد. مجموع این امتیازات، عددی را موسوم به “شاخص تکمیلی صنعتی سازی ساختمان” معرفی می کند. این شاخص، معیاری برای تعیین درجات صنعتی سازی است؛ به گونه ای که درجه یک، مبین سطح صنعتی سازی عالی؛ درجه دو، تبیین کننده سطح صنعتی سازی متوسط؛ و درجه سه نشان دهنده سطح صنعتی سازی حداقل، برای ساختمان مورد بررسی است.

معمولا در اسناد مدیریتی دنیا، اصطلاح برد-برد رایج است؛ بدین مفهوم که در یک قرارداد، منافع دو طرف آن تامین می شود. رویکرد اساسی این مبحث در توسعه صنعتی ساختمان، “برد- برد- برد“ است. برد سوم، بدین معناست که علاوه بر منافع دو طرف قرارداد، منافع جامعه و نسل آینده نیز، حایز اهمیت باشد. در واقع، برد سوم، همان توسعه پایدار است که سازمان ملل متحد آن را چنین تعریف کرده است: “روند دستیابی به نیازهای نسل حاضر بدون آسیب رساندن به ظرفیت های نسل آتی برای دستیابی به نیازهایشان”. با توجه به این رویکرد و همچنین عطف به آیین نامه اجرایی صرفه جویی مصرف انرژی در ساختمان ها، ضوابطی در خصوص ساختمان سبز، تحت عنوان “حامی محیط زیست تدوین و تامین حداقلی از این ضوابط، برای ساختمان های صنعتی الزامی شده است.

شایان توجه است بهره وری، پایه و ستون اصلی مشترک میان صنعتی سازی و ساختمان سبز است؛ از این رو، با صنعتی شدن ساخت و ساز، با سهولت بیشتری می توان آن را به سمت مولفه های ساختمان سبز سوق داد. بهره وری منابع، افزایش سرعت، بهبود و یکسان سازی کیفیت، سه معیار عمده متمایز کننده تولید صنعتی از غیر صنعتی است. فناوری، یکی از ابزارهای مهم تحقق سه معیار اصلی صنعتی سازی است. از این رو، الزامات فنی و اجرایی تعدادی از روش های ساخت صنعتی، در یک فصل مجزا بررسی می شود. شایان توجه است که معرفی این روش ها، دلیلی بر رجحان آنها بر دیگر شیوه ها نیست و استفاده کننده، خود موظف است با توجه به مقتضیات پروژه، برتری آنها را از لحاظ مقاومت، پایداری سازه ای، صرفه اقتصادی و سهولت اجرا بررسی نماید. همچنین، اگر در کاربرد فناوری ها و روش های ساخت پیشرفته، یکی از سه معیار اصلی صنعتی سازی، محقق نشده باشد، نمی توان ادعا کرد که صنعتی سازی انجام شده است. در حال حاضر، علت ناچیز بودن افزایش بهره وری در ایران، در اختیار نداشتن فناوری های لازم نیست؛ بلکه عدم مدیریت درست منابع است. فناوری، کم و بیش در سال های گذشته وارد کشور شده، ولی پاسخگوی این موضوع نبوده است. تصور بر این است که سخن تازه ای برای اهل حرفه مطرح شده است. اساتید، متخصصان و علاقمندان می توانند با مراجعه به پایگاه اینترنتی این مبحث به آدرس www.mabhasl1.ir، ضمن دسترسی به گزارش ها و مقالات مرتبط، در تالارهای گفتگو شرکت نمایند و دیدگاه های خود را به بحث گذارند. کشورهای در حال توسعه ای که مقتضیاتی مشابه ایران دارند نیز، می توانند از این مبحث بهره برداری کنند. البته لازم است تا مطالب، به زبان های دیگر ترجمه شود؛ فعلا آغاز کار است. در اینجا از رهنمودهای دفتر تدوین مقررات ملی ساختمان که بستر تالیف این مبحث را فراهم آورد، سپاسگزاری می شود. ویرایش پیش رو، طی ۹ ارایه خدمت اعضای محترم شورای تدوین مقررات ملی ساختمان بهبود یافته و با دریافت و اعمال نظرات حرفه مندان تدقیق شده است. همچنین، از آقای مهندس سجاد تابع جماعت که مسولیت پایگاه اینترنتی این مبحث را عهده دار بوده است، قدردانی می شود.

کمیته تخصصی مبحث 11 مقررات ملی ساختمان